Tekstil Sektöründe Enerji Verimliliği Çalışmaları
Yazan: Şükrü Kaptan, Genel Müdür, Empotek Mühendislik
Sanayi, ülkelerin yapısına bağlı olarak nihai enerji tüketimlerinde en yüksek paya sahip sektördür. Küreselleşen dünyada, rekabet koşullarının ve olumsuz çevre şartlarının gün geçtikçe daha da ağırlaşması, enerjinin etkin kullanımını ön plana çıkarmaktadır.
Gelişen sanayiler enerji etkin üretim süreçlerini kullanarak ayakta kalabilmektedirler. Enerji kaynaklarını üretimde etkin ve verimli kullanmayan işletmelerin, rekabet koşullarında başarısızlığa uğraması kaçınılmazdır.
Sanayide enerji verimliliği çalışmaları direkt olarak maliyeti etkilediğinden; kârlılığa olumlu yansıması, yapılacak yatırımların diğer sektörlere göre daha az maliyetle gerçekleştirilebilmesi, yapılan yatırımların kısa sürede kendini amorti etmesi açısından rekabet koşullarında ciddi avantaj sağlayabilmektedir. Bu nedenle pek çok ülkede enerji verimliliği çalışmaları, etkin ve öncelikli olmasından dolayı özellikle sanayi sektöründe yoğunlaşmaktadır. Enerji yoğun sanayilerde yapılan çalışmalarla verimlilik potansiyeli geri kazanılarak üretimde enerji yoğun proseslerin üretim yapısı değişime uğramış, enerji yoğunlukları aşağı çekilmeye çalışılmıştır.
‘Enerji Yönetimi’; ürün kalitesinden, miktarından, güvenlik ve çevresel tüm koşullardan ödün vermeden enerjinin daha etkin ve verimli kullanılması doğrultusunda yapılan çalışmalar bütünüdür. İşletmelerde enerji verimliliğinde başarı, bilinçli bir enerji yönetim sistemi ile olur. Ancak şirketlerin tek başına önlem almalarıyla enerji verimliliğinde başarıya ulaşması mümkün değildir. Ülkelerin kendi rekabet güçlerini yükseltebilmeleri için devletin de enerji verimliliği ile ilgili çalışmalara öncülük etmesi gerekmektedir. Enerji verimliliği çalışmaları; stratejik yol haritalarının oluşturulması, teşvik sistemleri, yükümlülükler ve yaptırımlarla ilgili çalışmalarda bulunulması ve işin özünün insan kaynağına dayanmasından dolayı eğitim ve bilinçlendirme faaliyetleri gibi geniş bir yelpazeyi içermektedir.
Ülkemizde sanayi sektörü, gelişmiş ülkeler ortalamasının 1,5 katı enerji tüketen bir yapıya sahiptir. Sanayide enerji yoğunluğunun düşürülmesi için sektördeki enerji verimliliğinin artırılması zorunludur. Sanayide sektörel bazda gerçekleştirilecek tasarruf çalışmaları, sanayi kuruluşunun prosesine ve proseste kullandığı enerji kaynağına direkt olarak bağlıdır. Ülkemiz sanayisinde kullanılan teknolojiler, enerji yoğundur. Batı’nın çevresel kaygılarla terk etmeye başladığı ağır sanayi üretimlerini gelişmekte olan ülkelere yönlendirmek gibi bir politika içerisinde olduğu bilinmektedir. 1997 yılında TUBİTAK tarafından hazırlanan enerji tasarrufu ile ilgili çalışma raporunda tespiti şu şekilde olmuştur: “Ülkemiz sanayinde enerji verimliliğini artırmak üzere çalışmaların yapılması gereklidir. Bunun yanı sıra Türk sanayisi artık ağır sanayiden hafif sanayiye geçmelidir. Bunun için en kısa zamanda sanayi planlaması yapılarak teşvikler ve tesis kurma izinleri buna göre verilmelidir. Böylece ülkemiz enerji yoğunluğu değerleri düşme trendine girecektir. Enerji maliyetleri sanayi sektörünün tipine, kullanılan proseslere, hammaddelere ve imal edilen son ürüne bağlı olarak toplam üretim maliyetlerinin % 50′sinin üzerine çıkabilir. Enerji yoğun bir sektör olan endüstride yapılacak çok küçük bir enerji tasarrufu şüphesiz büyük kazançlar sağlamaktadır. Bu nedenle mümkünse tesis kurulurken proje aşamasında veya kurulu bir işletme için işletme sırasında enerjinin verimli kullanılmasına yönelik yatırımlar yapmak son derece önemlidir.”
Bu kapsamda Empotek Mühendislik tarafından tekstil sektöründe ve plastik sektöründe yapılan enerji etütleri ile tekstil sektöründe % 20 - 45’lik enerji verimliliği potansiyeli çıkarılmıştır. Tekstil sektöründe Empotek Mühendislik’in yaptığı ‘Detaylı Enerji Etütleri’ sayesinde çıkarılan tasarruf potansiyelleri aşağıda anlatılmıştır:
Atık ısı geri kazanımı (Baca gazı ısısı):
- Atık baca gazı sıcaklığı 130°C üstü ise reküperatör kazana girecek olan yanma havasının ön ısıtılmasında veya ekonomizer ile suyun ısıtmasında kullanıldı.
- % 3 ila 20 arasında yakıt tasarrufu sağlanmıştır.
Blöf geri kazanımı:
- Buhar kazanında sürekli değiştirilmesi gereken blöf yeri tam otomatik blöf yapılarak ve aynı atık ısı kazanım metotları kullanarak % 2,5’a kadar tasarruf sağlanmıştır.
Kondens geri kazanımı ve flaş buhar elde etme:
- % 14’e kadar yakıt tasarrufu.
Kazan yüzeyinin ve sıcak hatların yalıtımı:
- Kazanlarda % 1 tasarruf elde edilmiştir.
Yakıtın yanma şartlarının iyileştirilmesine yönelik çalışmalar:
- Kazana giren yanma havasındaki her 28 °C’lik artışta % 1 verim artışı sağlanmıştır. Böylece % 13-51 arasında yakıt tasarrufu sağlanır.
Yanma verimi artırma çalışmaları:
- Hava yakıt karışımı ayarı doğru yapılarak % 20’ye kadar tasarruf sağlanmıştır.
Su hazırlama sistemleri:
- Kazan besi suyunun kalitesi verimliliğe doğrudan etki yapar.
- Çözünmüş mineral oranı yüksek ise kazan içinde taşlanmayı artırır.
- Kazan borularındaki taşlanma ve kireçlenme % 60’a kadar ısı kaybına sebep olabilir.
- Ayrıca kazanda daha fazla su tutulacağından blöf kayıpları da artar.
- Temizlik, bakım ve arızadan dolayı maliyetleri artırır.
Baca sistemlerinde iyileştirme çalışmaları:
- Enerji verimliliğine yönelik dizayn değişiklikleri, modernizasyon veya kazanın yenilenmesi.
Tekstil Sektöründeki Basınçlı Hava Sistemlerinde Enerji Verimliliği
Basınçlı hava hatlarının kontrolü ve uygun olarak dizayn edilmemiş basınçlı hava hatlarında değişiklik yapılması:
- Kontrol sistemi yenilenmesi % 7’ye kadar
Kompresörlerde değişken hız sürücü (DHS) uygulaması:
- DHS kullanımı ile % 10 enerji tasarrufu
Uygun kompresör seçimi:
- Kompresörlerin yenilenmesi % 6’ya kadar
- Pnömatik ekipman optimizasyonu % 6
Kayıp ve kaçakların önlenmesi çalışmaları:
- Hava kaçaklarının azaltılması % 42’ye kadar,
- Basınç kayıplarının azaltılması ile % 4’e kadar tasarruf
Hava kurutucularının ve hava tanklarının verimli hale getirilmesi:
- Havanın nemden arındırılması % 1 civarında verimlilik artışı sağlanmıştır.
- Hava tanklarında oluşan kondens azaltılmıştır.
Kompresör odasının ve kompresör yerleşiminin uygun dizaynı:
- Giriş havası sıcaklığındaki her 5°C azalmada % 2 enerji tasarrufu sağlanmıştır.
Kompresör atık ısısından (egzoz ve soğutma sistemi) yararlanılması:
- Atık ısı su veya havanın ısıtılmasında kullanılabilir. % 90’a kadar geri kazanım sağlanabilir. Bu kapsamda dışarı atılan sıcak hava yazın kazan dairesine verilmiştir. Kışın da ortam ısıtılmasında kullanılmıştır.
Tekstil Atık Sıcak Suyundan Isı Geri Kazanım Sistemi
İşletmede boyama ve yıkamalardan sonra dışarı atılan sıcak kirli suyun enerjisi temiz soğuk suya aktarılarak % 22 tasarruf elde edilmiştir.
Ram Makinelerinde Geri Kazanım Sistemleri
Ülkemizde tekstil boyahanelerinde oldukça fazla ram makinesi bulunmaktadır. Bu makinelerde ciddi oranda enerji harcanmaktadır. Enerjinin çoğu ıslak kumaş üzerindeki suyu buharlaştırmak için kullanılmaktadır. Kullanılan bu enerjinin çoğu gereksiz yere kullanılmaktadır. Ram makinelerinden dışarıya atılan sıcak hava neme doyurulmadan atıldığı için, gereksiz yere fazla enerji dışarı atılmaktadır. Hiçbir yatırım yapmadan mevcut ram makinelerinde nem kontrolü ve sıcak hava kontrolü ile % 35 tasarruf sağlanmıştır.
