Endüstride Yangın ve Patlama Risklerine Karşı Toz Toplama Çözümleri
Yazan: Bora Şiranlı, Proje ve Satış Mühendisi, Nederman, bora.siranli@nederman.com
Endüstriyel üretimde yatırımlar gerektiği şekilde yapılmadığı veya önlemler yeterince alınmadığı takdirde yangın ve patlama riski taşıyan medyalar tesislerde can ve mal kayıplarına sebebiyet verebilmektedir.
Tesisler yangın ve patlama riskleri ile mücadele etme noktasında öncelikle bu riske sebebiyet veren “yakıtın” yani üretim sırasında ortaya çıkan malzemeye ait talaş tozunun güvenli bir şekilde toplanması ve uygun bir şekilde bertaraf edilmesi gerekmektedir. Bu noktada üretim esnasında ortaya çıkan tehlikeli medyaların direkt olarak ortaya çıktığı noktadan toplanması en efektif çözüm yöntemidir. Aksi takdirde özellikle riskin daha yüksek olduğu küçük partiküllerin fabrika çevresine hızla yayıldığı ve daha büyük riskler oluşturduğu görülmektedir.
Fabrika ortamında her ne kadar yangın riskine karşı aktif ve pasif önlemler alınıyor olsa da, tam kapatılamayan makine aksamları, iş makinalarının sıcak egzoz gazları, elektrik kaçakları ve en önlenemeyen unsur olan insan faktörü gibi sebeplerden dolayı fabrikalarda yangınlar ve patlamalar gerçekleşmiş ve günümüzde de maalesef halen gerçekleşmektedir.
Bu olayların önüne geçmek amacıyla “yakıtın” güvenli bir şekilde toplanması ve bertaraf edilmesi, ATEX direktiflerine uygun sabit ve mobil sistemler ile yapılmaktadır. Sabit filtreleme sistemleri ile tozların toplanması, fabrikada tozu çıkaran her makinaya uygun bir vakum sistemi yapılarak tehlikenin merkezi bir filtrede toplanması ve filtrelenerek temiz havanın egzoz edilmesi veya değerlendirilmesi şeklinde yapılmaktadır.
Bu noktada toz toplama sisteminin tasarımı yetersiz yapılırsa, tozun tamamı makinadan çekilemeyecek, bir kısmı fabrika atmosferine karışacak veya kanallarda birikerek daha büyük bir riske kapı açacaktır. Buna ilave olarak eğer sistem yapılırken ürünler ATEX direktiflerine uygun seçilmezse, fabrika ortamında yangın ve patlamanın önüne geçmek amacıyla kurulan filtre sisteminin kendi içerisinde yangın ve patlama gerçekleşmesine ortam hazırlanmış olunacaktır. Bu tip riskli medyalar ile çalışırken kurulan toz toplama sistemlerinin içerisine patlamaya karşı tesisi koruyacak damper, patlama kapağı veya alevsiz ventil gibi ürünlerin kullanılmaması, bir patlama durumunda alevlerin fabrikaya filtrelerden geri dönerek tesis içerisinde yangına sebebiyet vermekte, bu sefer tesisi içerisinde 2. dalga patlamalarına sebep olmaktadır.
Tesislerin zemininde çeşitli sebepler ile biriken bu tehlikeli medyalar, personelin veya araçların yerden tozu kaldırması veya hava akımı gibi sepeler ile havaya karışmakta ve tehlikeli bir toz bulutu oluşturmaktadır. Bu noktada personelin yüksek vakumlu mobil cihazlarla periyodik olarak yerleri süpürmesi ve tozu güvenli bir şekilde toplaması gerekmektedir. Sabit filtrelerde olduğu gibi bu işlem yapılırken cihaz, ATEX direktiflerine uygun Exproof bir cihaz seçilmezse, önlem alınması amacıyla yapılan iş aslında tekrar daha büyük bir riskin kendisi haline gelmiş olacaktır.
Konuyu toparlamak gerekirse, endüstriyel her proseste ortaya çıkan toz ve talaş, makinalarda daha oluşum aşamasında toplanmadığı veya fabrika zemininden periyodik olarak temizlenmediği takdirde büyük yangın ve patlama riskleri oluşturabilmektedir. Bu risklerle doğru mücadele etmek için sistemin ATEX direktiflerine uygun olarak tasarlandığından ve ürün seçimlerinin doğru yapıldığından emin olunması açısından yatırımlar yapılırken bu konuda uzman firmalar ile çalışmak gerekmektedir.
