Duman Damperlerinin Sızdırmazlığının Kontrol Edilmesi
Aironn Ar-Ge Grubu
Zamanın başlangıcından beri dünya üzerinde insanoğlu birçok afet ile karşı karşıya kalmış ve bu afetlerin tekrarlanması durumunu göz önüne alarak onlara uygun tedbirler almıştır. Özellikle teknolojinin gelişmesi ile beraber alınan tedbirler bilimsel gerçeklere daha uygun ve afet sonrasında oluşan hasarların en aza indirilmesini sağlamıştır. Diğer afetlerin yanı sıra özellikle yangın, hayatımızda daha sık karşılaştığımız bir afettir. Yangın, sadece alevin ulaştığı noktalarda etkili olmayan, yaydığı duman ve oluşturduğu patlama riski ile ölümcül tehlikesi yüksek olan bir durumdur. Örneğin 1800’lü yıllarda Osmanlı zamanında çıkarılan bir yasa ile her 10 ev arasında yangın duvarı olması şartı getirilmiştir [1]. Çünkü o dönemde yapılan binalar ahşaptandı ve yangın çıkması görece daha kolay olmasının yanı sıra yayılma hızı da çok yüksekti. Daha sonra bu yasa güncellenerek her bina arasında yangın duvarı olması zorunluluğu getirilmişti. Günümüzde artık ahşap binaların yerini betonarme yapılar aldığında bu yasada aslında geçerliliğini yitirmiştir. Ancak daha önceki yıllardan alınan tecrübeler ile binaların yangına dayanımı ve yangın anında alınacak önlemler uluslararası standartlara kavuşmuştur. Bu kapsamda Amerika ve Avrupa kıtasında geçerli olacak şekilde iki ayrı standart oluşturulmuştur.
Daha sonrasında 1980 yılında Las Vegas’ta meydana gelen ve 85 kişinin hayatını kaybettiği elim kaza yangın esnasında bir diğer önemli faktör olan duman karşısında önlem alınması gerektiğini gözler önüne sermiştir [2]. Çünkü bu kazada yangın ilk katlarda meydana gelmesine rağmen hayatını kaybedilenlerin çoğunluğu 14 ile 24’üncü katlar arasında bulunmaktaydı. Gözle görülemeyen zehirli duman, insanlar zehirlendiğini fark edene kadar onları etkisi altına almıştı. Bu olay sonrasında da dumana karşı önlem alabilmek için duman damperleri tasarlanmaya ve üretilmeye başlamıştır.
Yukarıda bahsedilen acı olayda olduğu gibi duman insan hayatını önemli derecede etkileyebilmektedir. Bu yüzden yangın esnasında ortaya çıkan dumanın yangın bölgesine hapsedilmesi gerekmektedir. Bu yüzden üretilen duman damperlerinin sızdırmazlık özelliği çok iyi olmak zorundadır ve bu değer EN 1366-10 ve UL-555S standartları ile belirlenmiştir. Bu yüzden üretilen duman damperinin uygulamaya geçmeden önce test edilmesi gerekmektedir.
Örneğin EN 1366-10 standardına bakacak olursak, duman damperine 3 adet test yapılır ve bu testlerin sonuçlarına göre sınıflandırılma verilir. Bu testler; yüksek sıcaklık testi, sızdırmazlık testi ve açma kapama testidir.[3] Aironn’un ürettiği tüm çok kanatlı duman damperleri E600120 (Ved¬®io) S1000C300 AA single sertifikasına sahiptir.
Aironn bünyesinde üretilen her duman damperi, Aironn bünyesinde bulunan test düzeneğinde EN 1366-10 standardında yer alan sızdırmazlık testine tabi olur. Bilindiği gibi bu test edilen damperin kapalı konumda sızdıracağı maksimum akışkan miktarı 200 m3/h*m2’dir. Duman damperleri farklı konumlarda kullanıldığı için çalışma şartları da farklı olmaktadır. Bu yüzden sızdırmazlık testleri 500, 1000 ve 1500 Pascal basınç değerleri altında yapılmaktadır.
Aironn bünyesinde yer alan test düzeneğinde test edilecek olan çok kanatlı duman damperleri öncelikli olarak gerçek durumda olduğu gibi duman damperi bir kanala bağlıdır. Bu test düzeneğinde debi ölçer olarak orifis plakası kullanılmaktadır. Sistemin sonunda da bir adet yüksek basınçlı fan bulunmaktadır. Bu fan ile hava kanaldan çekilmekte ve kanal içerisindeki statik basınç test edilecek basınç değerlerine getirildikten sonra ölçümler yapılır.
Bu sayede üretilen çok kanatlı duman damperinin acil durumda geçireceği duman debisi test edilir. Şekil 1 ve Şekil 2’de Aironn firmasına ait duman damperi sızdırmazlık test düzeneğinin görselleri bulunmaktadır.
Şekil 1. Aironn-duman damperi sızdırmazlık test düzeneği.
Şekil 2. Aironn-duman damperi sızdırmazlık test düzeneği.
Sonuç olarak doğal afetler her an her zaman insanların başına gelebilecek olaylardır. Bunun bilincinde olarak o mümkün olduğunca hazırlanmak herkesin öncelikli görevidir. Aironn bütün çalışmalarında bu durumu göz önünde bulunduruyor. Bunun yanında insanların hayatlarının büyük bölümünü geçirdiği binaların yapım aşamasında görev alan uzmanlar olarak insan hayatını en iyi şekilde koruyacak ürünleri tasarlamalı ve en zorlu koşullarda çalışacak şekilde test ederek kullanıma sunmalıyız.
Referanslar
- Bursa Pınar “İstanbul Tarih, Sanat ve Toplum Ders Notları”
- Knapp John “Smoke Damper Testing and Maintance for Service Life and Performance Assurance
- EN 1366-10 “Fire resistance tests for servies installations – Smoke control dampers”
