Ağaç Fidanlarının Soğuk Depolarda Muhafazası: Fidan Depo Tasarımı

Yazan: Hayati Can, Makina Mühendisi, Friterm A.Ş. İş Geliştirme Müdürü

Yaşamımızın hemen her alanına girmiş olan soğuk depo uygulamaları, tarım ve peyzaj uygulamaları için de kullanılmaya başladı. Fidan üretiminde önemli bir potansiyele sahip ülkemizde, gerek yurtiçi uygulamalar gerekse ihracat uygulamaları için önemli bir kısıtlayıcı etki yaratan mevsimsel etkiler bir kademe daha azaltılabilecek. Fidancılar genellikle yılın 6 ayı çalışırlar. Ekim ayı ile mart arasındaki bu çalışma takvimi, iş planlaması açısından da ciddi sıkıntılar yaratır. Fidanların soğuk depolarda muhafazası, bu 6 aylık süreyi 9 aya kadar çıkarabiliyor. İşte bunu sağlamak için depo tasarımında atılacak adımları anlatmaya çalışacağız. 

Oda İçi Sıcaklık ve Nem Değeri ağaç türlerine göre küçük farklılıklar taşısa da, meyve ağacı fidan depoları için +2,5 ˚C oda içi sıcaklık sıcaklık ve % 85 nem genellikle tercih edilebilir. (Yine de ziraat veya orman mühendisleri ile peyzaj mimarları bitki türüne bağlı kesin tanımlamayı yapabilir.) Bu sayede bitki uyku modunda tutulmakta ve haziran ayında bile dikilebilir olmaktadır. Odalarda iç sıcaklık dalgalanması minimum sevide olmalı ve oda negatif sıcaklıklara düşmemelidir. 

Yalıtım seçiminde günümüz elektrik fiyatları ve çevresel etkiler dikkate alındığında 150 mm poliüretan pır panel kullanımı uygun olacaktır. (100 mm panel kullanımına göre elektriksel tasarruf ile kendisini 3 yılda geri ödemektedir.)

Soğutucu Akışkan Seçimi mevcut çalışma şartı dikkate alındığında Salamura (Su glikol karışımı) sistemler seçim için ideal şartı oluşturur (Günümüzde alternatif bazı akışkanlar da bulunmaktadır). Sıcaklık dalgalanmasına karşı etkili olan dolaylı soğutma sayesinde, soğutucuya giren akışkan sıcaklığı sabit tutulur ve fidan odalarındaki soğuk zararı ortadan kaldırılabilir. 

Hava akışının yumuşatılması özel bir öneme sahiptir. Havanın fidanlara sert vurması uygun değildir. Bunun için ideal yöntem tekstil kanal kullanmaktır. Hava yumuşak bir şekilde bitki etrafında dolaşır ve soğuk rüzgar zararı engellenir. 

Soğutucu Seçimi glikollü akışkanlar için ömür dikkate alındığında bakır veya paslanmaz borulu üniteler kullanılabilir. Yalnız bakıra göre 4 kat daha fazla dirence sahip paslanmaz borulu soğutucu olması, ömür olarak tavsiye ettiğimiz soğutucu modelidir. Soğutucu akışkan ile hava akışkanı arasındaki fark, oda nem şartına bağlı olarak 4 ile 5 K mertebesinde olmalıdır. 

Soğutucularda defrost sistemi sulu veya kapalı devre defrost olarak uygulanabilir. Böylece hem sıcaklık ve nem değeri korunacak hem de elektriksel tasarruf sağlanacaktır. 

Soğuk Su Kaynağı genellikle bir soğuk su üretme grubundan fayda sağlanır. Bu durumda mevsimsel etkiler dikkate alınarak, çoklu kompresörlü sistem tercih edilmelidir. Bursa İnegöl’de yapılan proje çalışmasında 2 kompresörlü 2 ünite tercih edilmiştir. Ayrıca bir rezerv tankı ile ideal şarta ulaşılmıştır. Çalışma gözleminde kış aylarında bir kompresörün devreye girdiği, bazı günlerde 2 saat çalışarak tüm ihtiyacı karşıladığı gözlemlenmiştir. Eş yaşlandırma sistemi ile kompresörlerin ömürleri eşitlenebilir. 

Nemlendirici konulması, ilk depolama döneminde eksik nemin tamamlanması için uygun olacaktır. 

Fidan depoculuğu sayesinde tarımda daha verimli bir çalışma ortamı mümkündür. 

Not: Bu proje Bursa İnegöl’de bulunan İrgeler fidancılık tesisinde uygulanmış ve analiz edilmiştir.