AB F-Gaz Yönetmeliği’ne Bakış
Enerji verimliliği ile aynı ölçüde sektörümüzü yakından ilgilendiren iki önemli kısaltma ile karşı karşıyayız: GWP (Global Warming Potential) ve ODP (Ozone Depleting Potential). GWP; küresel ısınma potansiyelini, ODP ise ozon tahribat potansiyelini ifade etmektedir. Soğutma sistemlerinde kullanılan soğutucu akışkanların GWP ve ODP değerleri ile ilgili, F-Gaz Yönetmeliği kapsamında Avrupa Birliği (AB)’nde yeni düzenlemeler kapıya dayandı. 1 Ocak 2015 itibarıyla yürürlüğe giren kısıtlama, 150 ve üstü GWP’ye sahip HFC (hidroflorokarbon) içeren bireysel soğutucu ve dondurucular ve 1 Ocak 2020 tarihi itibarıyla ise hermetik ticari soğutucu ile dondurucuları ilgilendiriyor. Zira bu tarihten itibaren 2500 ve üstü GWP’ye sahip HFC içeren hermetik ticari soğutucu ve donduruculara kısıtlamalar getiriliyor. AB’de 1 Ocak 2022 tarihinde ise aynı ürün grubu için söz konusu kısıtlama, 150 ve üstü GWP’ye sahip ürünler için geçerli olacaktır. Yine, 150 ve üstü GWP’ye sahip HFC içeren oda tipi taşınabilir iklimlendirme cihazları için 1 Ocak 2020, 750 ve üstü veya 3 kg’den az florlu sera gazı içeren tekli split klimalar için ise 1 Ocak 2025 kısıtlama başlangıç tarihleri olarak karşımıza çıkıyor.
Durum böyle olduğunda, F-Gazlara alternatif olarak gösterilen doğal ve alternatif soğutucu akışkanların popülaritesi artıyor. Propan, izobütan, amonyak, propilen, karbondioksit gibi flor içermeyen soğutucu akışkanların kullanımı da her geçen gün yaygınlaşıyor. Yeni nesil soğutucu akışkanların ODP’leri her ne kadar sıfır veya sıfıra yakın olsa da belli bir GWP değerine sahipler ve bunlar da takip kapsamındalar. Ayrıca, bir kısım alternatif soğutucu akışkanın tutuşma özellikleri yüksek olduğundan yeni nesil soğutkanlar için ASHRAE standartlarında A2 sınıfı A2L, B2 sınıfı ise B2L olarak revize edilmiştir.
AB F-Gaz Yönetmeliği, cihaz işletmecisi ve servis sorumlularını da ilgilendiriyor; onlar da F-Gaz emisyonunu önleme konusunda bazı yükümlülüklere sahipler. Her şeyden önce, f-gazların atmosfere bilerek salınması yasaklanıyor. Yönetmelik, söz konusu F-Gazların sistemden sızmasını engellemek için de birtakım önlemler içeriyor. Kaçakların önlenmesi için gerekli tedbirleri almak ve bir kaçak tespit edildiğinde vakit kaybetmeden müdahale etmek, işletmecilerinin sorumluluğu altındadır. Servis personeli, yasa gereği montaj, servis, bakım, tamir, kaçak kontrolü ve cihazın devre dışı bırakılması sürecinde soğutkanın geri kazanılması işlemini gerçekleştirebilmek üzere sertifikalandırılmalıdır. İşletmecilerin de servis elemanlarının sertifikalarını kontrol etme konusunda sorumlulukları vardır.
Yönetmelik, işletmecilere aynı zamanda emisyonu azaltma konusunda da bazı yükümlülükler getiriyor. Bunlar arasında; düzenli sızdırmazlık kontrolleri, gereken yerlerde kaçak detektörü montajı, kayıt tutma ve cihazın ömrü sonunda bünyesindeki soğutucu akışkanın geri kazanılması gösterilebilir.
Yönetmelik, taşıt iklimlendirme sistemleri dahil tüm sistemler için uygun etiketlemeyi de zorunlu tutuyor. Etiketlerde cihazın hangi soğutucu akışkanı kullandığı ve şarj miktarı yer almalıdır. Kolay ulaşılabilir olması, tercihen servis valflerinin yakınında bulunması ve cihaz hermetik ise bu bilginin de etikette yer alması gerekiyor. 1 Ocak 2017 itibarıyla, etikette şarj miktarının CO2 eşdeğeri ve aynı zamanda F-Gazın GWP değeri de yer almak zorundadır.
Ayrıca, yeni önlemler arasında kademeli azaltım da yer alıyor. Kademeli azaltım takvimi ile AB pazarındaki HFC miktarının CO2 eşdeğeri cinsinden 2015-2030 döneminde %79 oranında azaltılması planlanıyor. HFC’lerin toptan yasaklanması söz konusu olmamakla birlikte CO2 eşdeğeri daha düşük olan HFC’lerin kullanımı amaçlanmaktadır. Yüksek GWP değeri olan soğutucu akışkanların fiyatlarında da artış gözlenmektedir.
Uyumlaştırılmış Florlu Sera Gazları Yönetmeliği, ülkemizde de Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından Ocak 2018’de Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Bununla beraber, uygulamaya yönelik tebliğler henüz hazırlık aşamasındadır.
Tüm bunlar, 2°C olarak belirlenen kritik sıcaklık artış sınırını geçmemek üzere alınan tedbirlerdir. Özetle, gelecekte yaşamı mümkün kılabilmek, gezegenimizin varlığını sürdürebilmesi için bu kısıtlamalara uyulması hayati önem taşımaktadır.
Kaynak: AB Florlu Sera Gazları (F-Gaz) Yönetmeliği, Friterm Akademi Teknik Kitaplar Dizisi No: 3.
Gökçen Parlar Ünal
