Can Güvenlik Damperleri
IBC’ye (The International Building Code-Uluslararası Yapı Kodları) göre can güvenlik damperlerine sprinklerden dolayı ihtiyaç duyulmuyorsa da tehlikelere karşı yangın ve duman kontrolü ile artırılmış kapsamlı koruma için bu damperleri kullanmak yerinde bir karar olacaktır.
IBC yönetmeliği yapı gereksinimlerini basitleştirmek için var olan üç bölgesel yönetmeliğin yerine tek bir ortak bina yönetmeliği olacak şekilde 2000 yılında oluşturuldu. Bu üç yönetmelik UBC (The Uniform Building Code), SBCCI (The Standard Building Code) ve BOCA’dan (the National Building Code) meydana gelmekteydi. Bu üç yönetmelik yıllar içerisinde başarılı ve başarısız olmuş inşa yöntemlerinden, can güvenliği konularındaki iyileştirmelerden ve doğal afetlerden kazanılan bilgi birikimine dayanmaktaydı. Bunun yanında çok etkili yangınların, çöken binaların, fırtınaların ve depremlerin etkisi de IBC yönetmeliğinde kullanılan bilgi birikimini genişletmiştir.
IBC yönetim kurulu görüşmeleri; yangından koruma mühendisleri, yönetmelik çalışanları, yangın söndürme ekipleri, endüstri temsilcileri ve hükümet görevlileri tarafından yapılmaktadır. Teklif edilen değişiklikler ve yönetmelikteki düzeltmeler görüşülmekte ve tartışılmakta, kararlar can güvenliği ile bina maliyetleri arasında denge kurularak alınmaktadır.
Etkili Bölümlendirmenin Sa€lanmas›
IBC gereksinimleri her şeyden önce yangın sırasında can güvenliğini garantiye almada yardımcı olmak için, yangına karşı etkili malzemeler kullanarak binayı bölümlendirip, bina içindeki tehlikeleri azaltma düşüncesindedir.
Yıllardır, can güvenlik damperleri bölümlendirme konusunda çok etkili bir yöntem olduğunu kanıtlamıştır. Buna rağmen son yıllarda IBC sprinklerin kullanıldığı yerlerde bölümlendirilmiş kısımların büyüklüğünü artırmış, yangın bariyerlerinin kullanımını azaltmış ve son olarak da damperler tarafından koruması gereken açıklıkların sayısını azaltmıştır. Genişlemiş bölümler; beton miktarını, yangın alarm ihtiyacını, yangının ve dumanın yayılmasını önleme amaçlı diğer pasif metotları azaltmıştır. Sprinkler, yangının ve alevin yayılmasını kontrol etmede çok önemli ve etkili bir metot olmasına rağmen yangın söndürüldükten sonra dahi yayılmaya devam eden dumanını kontrol edemez. Yayılan dumana doğrudan maruz kalmak, bina sakinlerinin ve yangın söndürme ekiplerinin ciddi bir şekilde yaralanmasına veya ölmesine neden olabilir. IBC gereksinimleri değişmekle beraber akıllıca bir şekilde açıklıkları muhafaza etmeye devam etmekte ve etkili bölümlendirme sağlamaktadır. Birçok can güvenliği uzmanı geçerli olan yönetmeliğin sprinklere bağlı olduğunu ve sprikler sistemi hatalarıyla ilgili olduğunu söylemektedir. Böyle olmakla beraber son veriler; sprinklerde, zamanın % 88 oranında etkili olduğunu ve sprinkler sisteminin yangını kontrol altına almada etkili olamadığı yerlerde korkunç kazaların meydana gelebileceğini göstermektedir.
Doğru Damperin Seçimi
Bina yönetmeliğinde olduğu gibi, oldukça yeni olan damper endüstrisi değişen can güvenliği ihtiyaçlarını karşılamaktadır. 40 yıldan daha az zaman içerisinde bu damperler çok daha etkili ve güvenilir olacaktır ve kurulumu çok daha kolay yapılacaktır. Mühendisler, cihazların minimum test gereksinimleri sayesinde, tüm üreticilerden her türlü ebatta, uygun damperi, çok az inceleme ile kolaylıkla tedarik edebilecek ve uygulayabileceklerdir. Bunun yanında uygulamacılara yardımcı olan bazı kolaylıklar da mevcuttur; tek taraflı sabitleme köşebentleri, yangın damperinin bariyersiz oluşu, sabitleme köşebentleri gerekmeksizin yangın söndürücü ekleme olanağı ve kaçış bağlantılarının eklenmesi gibi çeşitli kurulum iyileştirmeleri yapılmıştır. Ayrıca UL yönetmeliğinde yapılan revizyonlar büyük ölçüde damper modellerinin gelişimini teşvik etmiştir. UL 555 yangın damperi yönetmeliği, statik ve dinamik damperler için şu anki haline 1968 yılından bu yana 7 defa revizyon yapılarak gelmiştir. Statik damperler, HVAC sistemlerinde yangın ve duman tespit edildiğinde hemen kapanması için tasarlanmıştır. Dinamik damperler ise sıcaklık, hız ve basınç yükseldiğinde yaylı ya da çalıştırıcı (actuator) desteğiyle kapanabilme özelliğindedirler. Dinamik damperler var olan hava debisinden kaynaklanan kapanmayı geciktirici etkiyi yenerek derhal kapanabilirler.
Belirli bir damper ihtiyacına karar vermek için genelde karşılaşılacak sorular şunlardır: “Hava akışının yalıtılması ne kadar sürer?” “Yangın veya duman detektörü bozulursa ne olur?”
Hava kontrol sistemleri, dinamik olan yangın damperleri etkili diye, sistemi dinamiğe dönüştürme gereği duymazlar.
UL 555S yönetmeliği 1983 yılından bu yana 4 defa revizyona uğramıştır. Yangın ve duman damper kombinasyonunun hem UL 555 hem de UL 555S yönetmeliğini sağlaması gerekmektedir. Ayrıca bu damperler 20.000 defa hareket ettirilir ve minimum 250 F (~121 C°) veya 350 F (~176 C°) sıcaklıkta, minimum 2000 fpm hızda ve 4-in wg basınçta test edilir. Sıcaklık, hız ve basınç sınıflandırmaları 100 F, 1000 fpm ve 2-in wg artış olacak şekilde yapılabilir. Çalıştırıcılar (actuator) çevre koşullarında bu yüksek sıcaklıklarda çalışacak şekilde tasarlanıyorlar. “Can Güvenlik Damperleri için IBC Yönetmeliğinin Özeti” başlıklı yazıda damper seçiminin önemli noktalarını göreceksiniz.
Kapsamı
Bugünlerde Ulusal Yapı Kodları (IBC) yurt çapında ve bölgesel temelde yapıların güvenlik ve verimlilik faktörlerini iyileştirecek doğrultuda geliştirilmektedir. Amerika’nın güneydoğusunda kasırgaya dayanıklı yapılar ve batıdaki depreme dayanıklı yapılar, bölgesel girdilerin IBC’yi nasıl etkilediğine dair iki güzel örnektir. Can güvenlik damperlerinin yararlarını bilen herkes bu damperlerin sağladığı koşulların bölgesel ya da ulusal düzeyde IBC’lerde daha fazla bulunması gerektiğinin farkındadır. Sprinkleri ve duman kontrol cihazlarını beraber bulunduran sistemlerin, binaları ve hayatları kurtarmak için birlikte çalışıp en etkili yolu izlemeleri gerekmektedir. IBC yönetmeliği bölgesel bölümleri içerir. Herkesin Ulusal Yapı Kodlarının bölgelerini ilgilendiren kısımlarını iyi bilmeleri ve Ulusal Yapı Kodlarının can güvenliği gibi çok önemli bir bölümünün gelecekteki iyileştirmelerine katkıda bulunmaları gerekir.
